Poniższe informacje przedstawiają prawa i obowiązujące w Polsce zasady w sytuacji, gdy pacjent  chce złożyć skargę na działanie opieki zdrowotnej w Polsce.

Minister właściwy do spraw zdrowia upoważniony jest do przeprowadzenia kontroli podmiotów leczniczych pod względem:

• zgodności z prawem;
• medycznym.

W ramach kontroli minister właściwy do spraw zdrowia, upoważniony jest w szczególności do przeprowadzania następujących czynności:

• wizytacji pomieszczeń;
• obserwacji czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w sposób nienaruszający praw pacjenta;
• oceny uzyskanej dokumentacji medycznej;
• oceny informacji i dokumentacji innych niż dokumentacja medyczna;
• oceny realizacji zadań określonych w regulaminie organizacyjnym w zakresie dostępności i jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych;
• oceny gospodarowania mieniem oraz środkami publicznym.

Przeprowadzenie kontroli może zostać również zlecone innym podmiotom, tj.:

• wojewodom;
• konsultantom krajowym;
• jednostkom organizacyjnym podległym lub nadzorowanym przez ministra.

Nadzór nad podmiotami leczniczymi, nie będącymi przedsiębiorcą, sprawuje podmiot je tworzący.

Nadzór taki dotyczy zgodności działania podmiotu leczniczego z przepisami prawa, statutem i regulaminem organizacyjnym. Podmiot tworzący może żądać informacji, wyjaśnień oraz dokumentów oraz dokonuje kontroli i oceny działalności tego podmiotu.
Kontrola i ocena w szczególności obejmuje:

• realizację zadań określonych w regulaminie organizacyjnym i statucie, dostępność i jakość udzielanych świadczeń zdrowotnych;
• prawidłowość gospodarowania mieniem oraz środkami publicznymi;
• gospodarkę finansową.

Kontrolę przeprowadza się na podstawie upoważnienia wydanego odpowiednio przez ministra właściwego do spraw zdrowia lub przez podmiot tworzący. W ramach udzielonego upoważnienia, kontrolujący ma prawo do:

• wstępu do pomieszczeń podmiotu leczniczego;
• wglądu do dokumentów i innych materiałów związanych z działalnością podmiotu leczniczego;
• przeprowadzenia oględzin;
• sprawdzania przebiegu określonych czynności;
• żądania od kierownika i pracowników podmiotu leczniczego ustnych i pisemnych wyjaśnień;
• zabezpieczenia dowodów.

Na podstawie ustaleń kontroli podmiot tworzący lub minister właściwy do spraw zdrowia mogą przedstawić kierownikowi podmiotu leczniczego zalecenia pokontrolne nakazujące usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości.

Podmiotem uprawnionym do przeprowadzenia kontroli jest również Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), ale wyłącznie jako podmiot finansujący świadczenia opieki zdrowotnej ze środków publicznych. NFZ uprawniony jest do przeprowadzenia kontroli udzielania świadczeń, a w szczególności kontroli:

• organizacji i sposobu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej oraz ich dostępności;
• udzielania świadczeń opieki zdrowotnej pod względem zgodności z wymaganiami określonymi w umowie o udzielania świadczeń opieki zdrowotnej;
• zasadności wyboru leków i wyrobów medycznych;
• przestrzegania zasad wystawiania recept;
• dokumentacji medycznej dotyczącej świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Z przeprowadzonej kontroli sporządza się wystąpienie pokontrolne, które zawiera ocenę działalności kontrolowanego świadczeniodawcy i zalecenia pokontrolne w razie stwierdzenia nieprawidłowości.

SKARGI

Pacjent UE/EOG, który ma zastrzeżenia, co do udzielonego mu świadczenia uprawniony jest do wniesienia skargi. Skarga powinna być złożona do właściwego podmiotu, który uzależniony jest od przedmiotu skargi.
Pacjent UE uprawniony jest do wniesienia:

• Skargi/interwencji do bezpośredniego przełożonego, w szczególności w odniesieniu do:
  • sposobu udzielenia świadczeń,
  • postępowania osób wykonujących zawód medycznych.

Rozwiązanie to może mieć zastosowanie do tych podmiotów, w których z uwagi na charakter prowadzonej działalności, osoba wykonująca zawód medyczny posiada przełożonego, np. szpital, przychodnia;

• Skargi do oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w przypadku naruszenia praw pacjenta w zakresie udzielania świadczeń opieki zdrowotnej przez świadczeniodawców, z którymi Fundusz zawarł umowę o ich udzielanie;
  
  
• Skargi do rzecznika odpowiedzialności zawodowej na udzielającego świadczeń lekarza, pielęgniarkę, położną, aptekarza, diagnostę laboratoryjnego do właściwego organu samorządu zawodowego;
  
  
• Sprzeciwu do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta wobec opinii albo orzeczenia określonych w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, w przypadku, gdy opinia albo orzeczenie ma wpływ na prawa lub obowiązki pacjenta wynikające z przepisów prawa (w oparciu o art. 31 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta);
  
  
• Skargi do Rzecznika Praw Pacjenta w przypadku naruszenia praw pacjenta przez świadczeniodawcę;
  
  

• Skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, w sprawach dotyczących naruszenia przepisów związanych z ochroną danych osobowych;
  
  

• Skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadku naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela w związku z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej;
  
  
• Skargi do Rzecznika Praw Dziecka w przypadku, gdy podczas udzielania świadczeń opieki zdrowotnej doszło do naruszenia praw dziecka;
  
  
• Skargi do konsultanta wojewódzkiego w ochronie zdrowia, który uprawniony jest do wystąpienia z wnioskiem do okręgowej rady właściwych samorządów zawodowych o przeprowadzenie kontroli jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych przez osoby wykonujące dany zawód medyczny w oparciu o przepis art. 10 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia. 
  
  

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA

Pacjent UE/EOG, który w wyniku korzystania ze świadczeń zdrowotnych w Polsce doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia może dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej na podstawie powództwa cywilnego.

W myśl art. 444 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny w przypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty.

• na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.
• jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. W przypadku, kiedy w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.

Na gruncie prawa cywilnego poszkodowany pacjent UE/EOG może wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie.

Lekarze i pielęgniarki wykonujący zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej podlegają obowiązkowi ubezpieczenia od odpowiedzialności:

• cywilnej, która obejmuje szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielenia świadczeń zdrowotnych,

Obowiązkowi ubezpieczenia w ww. zakresie podlegają również szpitale. 

Wszczęcie postępowania cywilnego przed sądem powszechnym następuje poprzez wniesienie pozwu do sądu właściwego pod względem :

• miejscowym, czyli właściwym ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego lub miejsce pobytu, jeśli nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Polski, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce - według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce; powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby;
• rzeczowym (przedmiotowym), czyli właściwy do rozstrzygnięcia merytorycznego danej sprawy.

Pozew musi spełniać określone wymogi pisma procesowego tj. zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
• oznaczenie rodzaju pisma;
• osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
• wymienienie załączników.

Jeżeli pozew jest pierwszym pismem w sprawie, powinien ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:

• oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
• numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub
• numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku - numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.

Poza wymogami właściwymi dla pisma procesowego pozew powinien również zawierać:

• dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
• przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

Pozew może również zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:

• wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
• dokonanie oględzin;
• polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;
• zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

Jeżeli strony uznają, że zaistniały pomiędzy nimi spór będzie możliwy do rozstrzygnięcia w drodze ugody, mogą poddać spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego (tzw. postępowanie arbitrażowe).

• W tym celu strony powinny zawrzeć umowę, w której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć (zapis na sąd polubowny).
• Strony mogą zwrócić się zarówno do sądu polubownego powołanego do rozstrzygnięcia konkretnego sporu, jak i stałego sądu polubownego.

W sprawach cywilnych dotyczących naruszenia praw pacjenta, określonych w ustawie
o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz w przepisach odrębnych, Rzecznik Praw Pacjenta może z urzędu lub na wniosek strony żądać wszczęcia postępowania oraz brać udział w toczącym się postępowaniu na prawach przysługujących prokuratorowi.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

Odpowiedzialność karna za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu uregulowana jest w rozdziale XIX ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny.

Odpowiedzialnością karną objęto, m.in.:

• spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu;
• naruszenie czynności narządu ciała lub spowodowanie rozstroju zdrowia;
• narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu;

Głównym zadaniem postępowania karnego (procesu karnego) jest ustalenie, czy zaistniał czyn zabroniony mający postać przestępstwa, a następnie wykrycie jego sprawcy i pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej.

W przypadku, kiedy podczas udzielania świadczeń dojdzie do popełnienia czynu noszącego znamiona przestępstwa, możliwe jest skierowanie sprawy na drogę sądową w postępowaniu karnym.

Procedurę rozpoczyna złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, które może złożyć osoba poszkodowana oraz każda inna osoba, która o takim fakcie się dowiedziała.

Zawiadomienie kieruje się do Policji lub Prokuratury właściwej ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa, która musi je przyjąć i podjąć stosowną interwencję. Zawiadomienie może zostać złożone:

• ustnie – wówczas z zeznań zostaje spisany protokół obejmujący ustne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa oraz przesłuchanie w charakterze świadka;
• pisemnie.

Sporządzając zawiadomienie wystarczy opisać zdarzenie, czym ono skutkowało i przytoczyć popierające je dowody.

Postępowanie przygotowawcze , które jest następstwem zawiadomienia, może przybrać formę śledztwa lub dochodzenia.

Jeżeli w wyniku przeprowadzonego postępowania organy ścigania (tj. w szczególności prokurator i policja) dojdą do wniosku, że:

• istnieją dowody wskazujące, że popełniony został zarzucany czyn - wówczas postępowanie zakończone zostaje sporządzeniem przez prokuratora aktu oskarżenia lub zatwierdzeniem przez niego aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu i skierowaniem sprawy do sądu;
• brak jest podstawy do wniesienie aktu oskarżenia postępowanie zostaje zamknięte poprzez wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego .

Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie.

Wniesienie do sądu aktu oskarżenia lub wniosku o warunkowe umorzenie postępowania, sprawa podlega rozpoznaniu przez sąd karny.